“Ortalık gereğince karışık ve bulanık. Gerçeklerle söylentileri harmanlayarak yapılan yorumlarla havayı daha fazla bulandırmamaya itina gösterin lütfen”. Bu kelamlar, Cannes Şenliği sanat direktörü Thierry Frémaux’nun, önemli medya organlarına dostça ilettiği tekliflerin özeti.
Tozun dumana karışmasının gerisinde, kimi radikal çevrelerin belli bahisleri saplantı haline getirip, toplumsal medya aracılığıyla yarısı dolu her bardakta fırtına koparma alışkanlığı; öbür bir deyişle, tesir ve izlenirlik arttırma yarışında öne geçmek için, yalan-yanlış haberlerle, içten pazarlıklı yorumlar yapmaktan çekinmeyen sorumsuzluğu yatmakta…
Dünya basını da, bu polemiklere her ne kadar profesyonel etik pahalar çerçevesinden bakmaya çalışsa da, vakit zaman önüne konulan tuzaklara düşüp gerçeklerden uzaklaşabiliyor…
16-27 Mayıs tarihleri ortasında yapılacak olan 76. Cannes Şenliği ana seçkileri geçen hafta açıklandıktan çabucak sonra, beklenen sinemalardan kimilerinin listelerde yer almaması, her yıl bu mevzuda gözlemlenen doğal düş kırıklığından çok farklı noktalara odaklandı. Birtakım direktörlerin şenliğe davet edilmemiş olması, çoklukla sanatsal tercihler ya da farklı baskı kümelerine karşı istikrar kurma gayretleriyle açıklanıp eleştirilirken; bu sefer, kamuoyu tarafından gerçek bulunan, hatta gerekli görülen “ahlaki” ve “hukuki” nitelikli nedenlere bağlanmakta, eleştirilmekte ya da onaylanmaktaydı…
Bu gelişme, 15 yıl evvel gündeme gelen ve 2017’de alevlenen #metoo hareketinin, sinema dünyasını derinden etkilemeyi sürdürdüğünün yeni bir ispatı olarak ta görülebilir. Sinemaları seçkilerde yer almadığı için polemiklere gereç olan üç direktör de, [alfabetik sıralamaya nazaran Woody Allen (1935), Catherine Corsini (1956) ve Roman Polanski (1933)] cinsel sömürü, taciz, sette şiddet, usulsüzlük ve hakaret üzere nedenlerle suçlanan isimler olarak öne çıkmaktalar…
Sinsi sansüre dikkat…
Öncelikle altını çizmemiz gereken bir nokta var : Bu tıp polemiklerin çoğaldığı, farklı baskıların giderek arttığı global ortamda, temel bayan hakları konusunda elde edilen önemli kazanımlar yanında, sansür olgusunun değişik renk ve biçimlere bürünerek sinsi adımlarla ilerlemesinin içerdiği tehlikeler de gözardı edilmemeli.
Thierry Frémaux, “Roman Polanski’nin sineması şimdi tamamlanmadığı için aday değildi; şenlik komitesi bir iş kopyası bile izlemedi” derken, temelde gerçekleri çarpıtmamaya ihtimam göstermenin kıymetini vurguluyor. Akabinde, “Woddy Allen’in seçki dışı kalmasının nedenleri, hakkındaki suçlamalarla asla bağlantılı değildir” açıklamasıyla, usta direktörün Paris’te, Fransız oyuncularla Fransızca çektiği bu sineması gördüklerini, fakat seçici şura gereğince güçlü bulmadığı için, yarışa almak ya da müsabaka dışı açılış sineması olarak programlamak istemediklerini açıkça lisana getiriyordu. Ayrıyeten, basın toplantısında altını çizdiği üzere, bugünkü ortamda, sinemadan çok Woddy Allen’le ilgili söylentilerin öne çıkmasına yer hazırlamak ta istememişlerdi…
Ne diyelim? Woddy Allen, keşke Paris’te değil de, gelip Türkiye’de çekseydi son olacağını ilan ettiği bu ellinci sinemasını… Herkes kârlı çıkardı! Geçenlerde, “evlatlık alacağınız yetim kızlarla bağlantı kurmak vaciptir” tipinden bir kutsal müsaade çıkarılmıştı ya, işte ondan yararlanarak bir hoş aklanıp paklanmış olurdu! Bizler de, New York’lu entelektüel musevi üslubu mizahın ustası direktörün sinemasını, maruz kaldığı suçlamaların ışığı altında değil de, karanlık salonların özgürlükçü loşluğunda izleyerek, beğenip beğenmeyeceğimize kendimiz karar verirdik…
Benzer suçlamalara gaye olan üçüncü isim, Korsika kökenli Fransız bayan direktör Catherine Corsini’nin durumu daha da karmaşık. Şenlik idaresi “Le retour” (Dönüş) isimli sinemasını beğenerek Corsini’yi bu yıl da “Altın Palmiye” yarışına davet etmek istiyor, hatta bunu basın açıklamasından bir gün evvel direktöre telefonla bildiriyordu. Lakin, sinema setindeki kimi (suçlananların yalanladığı fakat soruşturması yürütülen) olaylara ait şikayetler nedeniyle, şenlik idaresi son anda kararını askıya aldığını, kendine vakit tanıyıp durumu tekrar değerlendirdikten sonra vereceği en son kararı önümüzdeki haftalarda duyuracağını açıklıyordu.
Bu kararın sonuçta olumlu olacağı düşünülürken, Fransız Sinema Merkezi’nin (CNC), 16 yaşından küçük oyuncuların yer aldığı cinsellik içeren sahnelerin çekimi için gerekli olan özel ön müsaadenin alınmamış olması nedeniyle, çekilen kelam konusu sahne sinemada kullanılmamış bile olsa, yapımcıya verilen 580 bin avroluk takviyenin geri çekildiğini duyurması, ibreyi olumsuz tarafa çeviriveriyordu…
Simgelerle yüklü hoş bir afiş…
Bu pozisyonda, üç gün evvel örtüsü açılan şenlik afişi gerisindeki incelikli simgeler daha da ehemmiyet kazanmakta.
Öncelikle, Alain Cavalier üzere özgün bir yaratıcı direktörün isminin öne çıkması, sanat sinemasına verilen kıymeti vurguluyor. Senaryoyu, “La chamade” isimli romanın müellifi Françoise Sagan ile direktörün birlikte kaleme almış olmaları, sinema-edebiyat işbirliğinin ehemmiyetini vurgularken; sinemanın yalnızca Fransız sinemasının değil, dünya sinemasının kabuk değiştirdiği kıymetli bir devirde, 1960’larda çekilmiş olması da ayrıyeten dikkati çekiyor.
En değerli simge, ana plandaki büyük oyuncu Catherine Deuneuve’ün, sanatçı kimliği yanında, toplumsal kişiliği ve kimi angaje tutumlarıyla da öne çıkıyor olması. Kendi neslinin en uzun soluklu, en istikrarlı figürü olan yıldız oyuncunun, bilhassa bayan hakları konusunda ucuz kışkırtıcılıktan ve moda akımlardan uzak duran, sayıca az ancak tesirli çıkışlarından ikisini anımsamanın tam vakti :
Deuneuve, 1971 yılında, kürtaj yasağının kaldırılması için davet yapan ve kendilerinin de kanunlara alışılmamış olarak kürtaj yaptırmak zorunda kaldıklarını açıklayan 343 aydın ve sanatçı bayanla birlikte, büyük yankılar getiren bir metni imzalıyordu. Fransız bayanlar, çocuk aldırma özgürlüğüne, lakin dört yıl sonra onaylanan bir kanun değişikliği sayesinde kavuşacaklardı…
Aralık 2017’de, kimsenin beklemediği bir teşebbüsle, feminizmin erkek düşmanlığı olmaması gerektigini savunan, aşağıda özetini okuyacağınız uzun bir bildirinin altına imza atan 100 bayan sanatçı, müellif ve aydın ortasında yer alması, memleketler arası seviyedeki tanınmışlığı nedeniyle radikal feministlerin hışımlarını üzerine çekmesi sonucunu doğuracaktı…
“… Cinsel özgürlük için kaçınılmaz olan rahatsız etme özgürlüğünü savunuyoruz. Bugün, cinsel dürtünün, tabiatı gereği yırtıcı ve saldırgan olduğunun gereğince şuurundayız; lakin, cinsel akınla maharetsiz tavlama teşebbüslerini birbirinden ayıracak kadar da öngörülüyüz… “
Sapla samanı birbirine karıştırmamak üzerine…
Bu cinsten haberlere ve polemiklere şenlik boyunca bir daha değinmeyeceğime kelam vermeden evvel, müsaade verin de, işin kolayına kaçarak, toplumsal medya ağzıyla bir teklifte bulunayım : Bayan vücudunun sinema ve şenlik afişlerinde yaklaşık yüz yıldır sömürülüyor olmasını haklı olarak protesto etmek için, bayan direktör odaklı bir şenliğin afişine, pazuları dolgun, kasları sert sempatik global kahramanımız Rambo-Rocky’nin olabildiğince kışkırtıcı yarı çıplak bir imgesi neden konulmasın ki? Olsa olsa, kara mizah dozu yüksek, uyarıcı, hasebiyle da yapan küçük bir kışkırtıcılık örneği olur…
Evet, “sapla samanı ayırmaya büyük itina göstermeliyiz” diyenlerin safında yer almak gerekiyor bugün.
Sinemayı mazeret ederek diğer meseleleri, küçük hesaplaşmaları gündeme getirme fırsatçılığı, en hafifinden sinema sanatına kötülük etmektir. Cadı kazanları altına ateş sürmek ise, tehlikeli yangınlara gebedir!
Herhangi bir sanat yapıtıyla, onu yaratan sanatkarın kişiliğindeki şu ya da bu saplantıyı, rastgele bir zayıflığı, hatta cürüm eğilimini tıpkı seviyede tutamayız, tutmamalıyız.
Yoksa, kitap yakan, heykel kıran, sinema yasaklayan tehlikeli zihniyetlere giden yollara taş döşemiş oluruz…
Yorum Yok