Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Yöneticisi Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, yurttaş açısından en can yakıcı sorunun geçim olduğuna dikkat çekerek “Yüksek besin enflasyonu ile adeta çıldıran kira enflasyonu fiyatları eritti” dedi.
Enflasyonun hâlâ yüzde 50’de ve iktisat siyasetlerine itimat olmadığından kötü halde katılaşmış durumda olduğunu anlatan Gürsel, “Yeni iktidar büyük bir bütçe açığını evre alacak. Bu açığın kısa müddette azaltılması güç lakin en azından artırılmaması gerekiyor” diye konuştu. Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
- Enflasyonda beklenen düşüş yok. Piyasa faizi yüzde 50’yi aştı. Dış ticaret rekor düzeyde açık veriyor. İktisatta Türkiye modelinin geldiği noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye iktisadı çıkmaz yolda. Bu kanaate yeni varmış değilim. Uzunca müddettir bu türlü düşünüyorum. Asaf Savaş Akat ile birlikte derlediğimiz kitaba yaklaşık 1.5 yıl evvel “Türkiye iktisadı çıkmaz yolda” başlığını koymaya karar vermiştik. Kitap geçen hafta “Çıkmaz Yol: Dünden Yarına Türkiye Ekonomisi” başlığı ile yayımlandı.
GÜVEN YERLE BİR OLDU
Türkiye iktisadı çıkmaz bir yola iktidar tarafından adım adım sokuldu. Kaynaklar randıman artırıcı teknolojileri geliştirmeye yöneltileceğine rant iktisadına yığıldı. Dışa açık, milletlerarası mal ve finans piyasaları ile bütünleşmiş iktisatların yerleşik ve sınanmış kuralları terk edildi. Yerine akılcılık hatta izan ile açıklanması sıkıntı yeni kurallar getirildi. Aslında bunlar kural sıfatını da hak etmiyorlar ya, neyse.
Para siyaseti saplantı derecesine varan bir ısrarla rayından çıkartıldı. Piyasalarda meseleler baş gösterdikçe sermaye hareketleri özgürlüğüne bazen yasal bazen aba altından sopa gösterilerek büyük ölçüde son verildi. Daha vahimi Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, kamu bankaları üzere devletin temel iktisat kurumları adeta iğdiş edildi ve fonksiyonlarını yapamaz hale geldiler. Sonuçta gerek yerli gerek yabancı ekonomik aktörlerin Türkiye iktisadına ve idaresine itimadı yerle yeksan oldu.
Gelinen nokta ortada: Türkiye’nin ekonomik göstergeler tablosunda çok sayıda kırmızı ışık yanıyor.
İŞSİZLİK YÜKSELECEK
- Bu kırmızı ışıklar hangileri?
Enflasyon hâlâ yüzde 50’de ve iktisat siyasetlerine inanç olmadığından üzücü halde katılaşmış durumda. Dış ticaret açığı şubat ayında yıllık 98 milyar dolara ulaştı. Bir yıl evvel 40 milyar dolardaydı. Cari açık 55 milyar dolara yükseldi. Bir yıl evvel 15 milyar dolardı. Açığın finansmanı giderek gizemli bir hal aldı. Net kusur noksan kalemi bir yıl evvel 3 milyar dolardı artık 25 milyar dolar. Yani cari açığın neredeyse yarısı kaynağı aşikâr olmayan döviz girişi ile karşılanmış. Geçen yılın ikinci yarısında ekonomik büyüme yüzde 4’ün altına geriledi ve iddialar hala bu seviyede olduğunu söylüyor. 2021 yılının yüksek büyüme ve istihdam artışı sayesinde yüzde 10’a kadar düşen işsizlik oranı yükselme işaretleri veriyor.
EN BÜYÜK SORUN GEÇİM
- Şu anda Türkiye iktisadının yaşadığı en can yakıcı sorunlar nelerdir, yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Vatandaş son dört yıldır zati sıkıntı günler yaşadı hala de yaşamaya devam ediyor. Vatandaş açısından en can yakıcı sorun geçim sorunu. Yüksek besin enflasyonu ile adeta çıldıran kira enflasyonu fiyatları eritti. Türkiye iktisadı çıkmaz yola sapmadan evvel fiyatların ulusal gelir içindeki hissesi yüzde 34 civarındaydı yüzde 26’ya indi. Yüksek girdi enflasyonu nedeniyle esnafın ve çiftçinin gelirleri de erimiş durumda. Düşük gelirli bölümlerde yoksulluk dört yıl öncesine nazaran arttı. Bundan evvel orta gelirliler konut ve otomobil alabiliyorlardı. Konut fiyatları pek çok kentte 3-4 katına çıktı. Otomobiller da artık çok değerli. Bırakın orta gelirlileri, orta üst gelirli bölümler bile bu temel gereksinimlere ulaşamaz hale geldi. İşsizlik de bir öteki yakıcı sorun. 3.5 milyon açık işsiz hiç de az değil. Üstelik bölgeden bölgeye de büyük farklılık gösteriyor. Örneğin Güneydoğu’da işsizlik oranı yüzde 30 civarında. Yüksek tahsilli bayanlarda da işsizlik son birkaç yılda çok yükseldi.
- Yaşanan derin ekonomik krizden çıkış için seçimden sonra gelecek iktidar nasıl bir ekonomik siyaset izlemeli, bu siyasetin faturası ne olur?
Seçimde gerçekleşme ihtimali yüksek iki seçenek var: Birincisi Kemal Kılıçdaroğlu cumhurbaşkanı olur, TBMM’de de geniş muhalefet çoğunluğu kazanır. İkincisi Kılıçdaroğlu cumhurbaşkanı olur fakat TBMM’de çoğunluğu Cumhur İttifakı kazanır. Birinci durumda ekonomik kurumlar temel fonksiyonlarına geri kavuşturulacak, inanç yine tesis edilecek, sabit sermaye yatırımları ile direkt yabancı sermaye ve portföy yatırımları canlanacak, Türk Lirası değerlenmeye başlayacak. Bu şartlarda enflasyon nizamlı bir formda düşüşe geçecek. Bu işin kolay tarafı lakin riskler de barındırıyor. Merkez Bankası faizleri süratle yükseltirse TL kısa müddette çok bedelli hale gelebilir. Bu ihracat ve cari açık açısından hiç yeterli olmaz. Yeni iktisat idaresi tedavinin dozunu çok düzgün ayarlamak zorunda.İşin sıkıntı tarafını altılı masanın gelirler ve toplumsal takviyeler konusunda yaptığı vaatler oluşturuyor. Bu vaatlerin acil bir formda yerine getirilebilmesi olanaksız zira kâfi kaynak yok. Yeni iktidar büyük bir bütçe açığını periyot alacak. Bu açığın kısa müddette azaltılması güç lakin en azından artırılmaması gerekiyor. Tüm vaatler kısa müddette yerine getirilmek istenirse makroekonomik istikrarlar daha beter hale gelebilir.
- Ya ikinci durumda?
İkinci durumda dizginler tek elde olmayacak. Cumhurbaşkanı hükümetinin işi de bir epey zorlaşacak. İktisat siyasetleri tekrar meselesiz uygulanır lakin toplumsal siyasetler yasama gücü gerektirdiğinden kanun kararında kararnameler ile lakin kısmen uygulanabilir. Bu durumda seçimlerin birkaç yıl sonra yenilenmesi zaruret haline gelebilir.
Yorum Yok