Getty Images14 Mayıs’taki seçimlerde Türkiye’de yaklaşık 6 milyon 700 bin kişi sandığa gitmedi.
Yurt içi seçmenlerin sayısı 60 milyon 700 bin. Yani seçmenlerin yüzde 11’inden fazlası sandığa gitmemiş oldu.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde resmi olmayan sonuçlara nazaran birinci tıpta oyların; Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan yüzde 49,52’sini, Millet İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 44,88’ini, CET İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı Sinan Oğan yüzde 5,17’sini, 11 Mayıs’ta adaylıktan çekilen Memleket Partisi Genel Lideri Muharrem İnce ise yüzde 0,43’ünü aldı.
İkinci çeşide kalan Erdoğan ve Kılıçdaroğlu ortasındaki oy farkının yaklaşık 2,5 milyon olması nedeniyle sandığa gitmeyenlerin ikinci tıpta ne yapacakları büyük kıymet taşıyor.
CHP, ikinci çeşit stratejisinde, sandığa gitmeyen seçmenlere odaklanacağını açıkladı.
Peki sandığa iştiraki artırmak mümkün mü? Sandığa gitmeyen seçmenler kimlerden oluşuyor? İkinci tıp öncesi, birinci cinste sandığa gitmeyen seçmenlerin dağılımını inceledik.
14 Mayıs seçimlerinde iştirak oranı yüzde 88 oldu. Bu, hem Türkiye hem de dünya için yüksek sayılabilecek bir oran. Milletlerarası demokrasi üzerine çalışmalar yürüten IDEA enstitüsüne nazaran dünya genelinde 2010’lu yıllarda seçimlere iştirak oranı yüzde 66 civarındaydı.
Avrupa’daki iştirak oranı da 1950’lerden itibaren nizamlı bir formda gerileyerek tıpkı düzeye düştü. Türkiye’deki iştirak oranı ise yıllar içinde büyük farklılıklar gösterdi.
Mevcut oran, 1980’lerden bu yana görülen en yüksek iştirak.
BBCÖte yandan iştirak oranı vilayetlere nazaran büyük fark gösteriyor.
Katılım oranının yüzde 85’in altında olduğu 19 vilayet bulunuyor.
Bu vilayetlerin 14’ü, Kılıçdaroğlu’nun birinci tipi önde bitirdiği vilayetler. Bu 19 vilayetten Gümüşhane ve Hatay dışında kalan öteki 17’si HDP’nin yüksek oy aldığı, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Kürt nüfusunun ağır olduğu vilayetlerden oluşuyor.
Bu kentlerde iştirak oranı her vakit Türkiye genelinden daha düşüktü. Ama bu seçimde Türkiye’de iştirak artarken bu vilayetlerde düşmüş gözüküyor.
Örneğin 2018’e kıyasla Diyarbakır’da iştirak yüzde 83,93’ten yüzde 81,70’e, Ağrı’da yüzde 78,97’den yüzde 72,8’e, Van’da ise yüzde 83,34’ten yüzde 78,62’ye düşmüş durumda.
PEKİ BU KENTLERDE İŞTİRAK NEDEN DÜŞÜK?
Kürt Çalışmaları Merkezi Yöneticisi Reha Ruhavioğlu’na nazaran HDP bu seçimde seçmenini sandığa gitmek için gereğince motive edemedi.
Reha Ruhavioğlu, ikinci cinste parlamento seçimleri yapılmayacağı için HDP’nin Türkiye genelinde çalışma yapmak yerine bu vilayetlerde iştirak oranını artırmaya odaklanabileceğini belirtiyor.
Ruhavioğlu, bu vilayetlerde iştirak oranı artırılırsa, birinci seçimde sandığa gitmemiş ama ikinci cinste gidecek seçmenin büyük kısmının Yeşil Sol Parti seçmeni olacağını ve Kılıçdaroğlu’na dayanağın artacağını düşünüyor:
“HDP’nin bütün teşkilatlarıyla, bilhassa de kırsalda çalışması gerekiyor.
“CHP ve muhalefetin geri kalan blokları Türkiye’nin geri kalanında kampanya yürütebilirler ama geri kalan 16-18 kentte HDP’nin çok yeterli kampanyalar yapması gerekiyor.
“HDP’nin kendi adayının olmadığı için kendi tabanını sandığa götürmesi bir ölçü daha güç, o yüzden bir evvelki seçimden daha fazla performans göstermesi gerekiyor partinin.”
Getty Images Sandığa gitmekte zorlananlar ortasında yaşlılar da yer alıyor ‘GENÇLERDE KILIÇDAROĞLU AVANTAJLI, O YÜZDEN GENÇLERE YÖNELMELERİ GEREK’
Ruhavioğlu sandığa daha az giden seçmen kümelerinin gençler, kırsal bölgelerde yaşayanlar ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük kümeler olduğunu söylüyor:
“Gençlerde Kılıçdaroğlu rakibine nazaran daha avantajlı, o yüzden gençlere yönelmeleri gerekiyor.”
Öte yandan Recep Tayyip Erdoğan’ın ise sandığa gitmeyen seçmenlerin yanı sıra bölgede HDP’ye oy vermiş seçmenleri de kendisine çekmeye çalışabileceğini aktarıyor:
“Görünen o ki Erdoğan kendine oy vermeye yakın seçmeni daha fazla motive etmiş gözüküyor. AK Parti beklenenden daha büyük oy almış bu kentlerde.
“Erdoğan’ın bu saatten sonra yapabileceği yeni atılım, sandığa gitmemiş seçmenleri sandığa çağırmaktan öte HDP’ye oy vermiş seçmeni kendisine oy vermeye ikna etmek.
“Meclis’in çoğunluğunun Cumhur İttifakı’nda olması nedeniyle Erdoğan’ın seçmenleri ikna etmesi daha kolay gözüküyor.”
Oy kullanmayan sayısının yüksek olduğu iller
Yüzde olarak sandığa iştirakin düşük olduğu vilayetler Güneydoğu ve Doğu Anadolu vilayetleri olsa da bu vilayetlerin nüfuslarının az olması, buralarda iştirakin artması durumunda bile, ülke genelinde sayıca birebir oranda tesir yapamayacakları manasına geliyor.
Bu nedenle, sayıca en fazla seçmenin sandığa gitmediği vilayetlere de baktık.
Bu vilayetlerin başında, 1 milyondan fazla oy kullanmayan seçmenle İstanbul var. Bu vilayetlerde de Kılıçdaroğlu, rakibine kıyasla avantajlı gözüküyor. Çünkü 200 binden fazla kişinin oy kullanmadığı 7 kentin 5’i, Kılıçdaroğlu’nun önde olduğu vilayetler: İstanbul, Ankara, İzmir, Diyarbakır, Antalya ve Adana.
Türkiye’de daha evvel hiç ikinci tıp seçimi yapılmamıştı. Bu nedenle 28 Mayıs’taki seçimleri direkt kıyaslayabileceğimiz bir seçim yok. Buna emsal tek seçim, 2019’da İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı için tekrar seçim yapılmasıydı.
İlk seçimde yüzde 83,88 olan iştirak oranı ikinci seçimde yüzde 84,44’e çıktı. AKP ikinci cinste yaklaşık 200 bin seçmenini kendi adaylarına oy vermeye ikna edemezken CHP ise birinci cinsteki oyunu 4,1 milyondan 4,7 milyona çıkardı.
14 Mayıs 2023 seçimde İstanbul’da sandığa gitme oranı yüzde 90,5 olsa da, sandığa gitmeyen seçmenlerin sayısı 1 milyonun üzerinde.
Bu, 42 vilayette sandığa gitmeyen seçmen sayısının toplamına denk bir sayı.
Bu nedenle ikinci tipi kazanmayı hedefleyen iki adayın da büyükşehirlerdeki, oran olarak düşük olsa da sayı olarak büyük sayıdaki sandığa gitmeyen seçmenleri kendi saflarına katmak için çalışması gerekiyor.
14 Mayıs’taki seçimde sandığa gitmeyenlere dair şimdi yayımlanan bir araştırma olmadı.
Fakat sandık iştiraki üzerine yürütülen milletlerarası araştırmalarda ekseriyetle gençlerin sandığa en az giden yaş kümesi olduğu görülüyor.
O gün çalışmak zorunda olan şahısların de sandığa erişimi zorlaşıyor.
Getty ImagesSEÇİMİN DEĞERİNE İKNA ETMEK İŞTİRAKİ ARTIRIYOR
Siyaset bilimci Prof. Ali Çarkoğlu, 1980’lerde iştirak oranının yüzde 93’e çıktığını hatırlatıyor ve bunun mümkün olduğunu söylüyor.
Çarkoğlu, seçmenler seçimin kıymeti konusunda ne kadar ikna olursa, sandığa iştirak oranının da misal bir oranda arttığını vurguluyor.
Katılımı artırmanın bir başka yolu da, seçmenler için oy kullanmanın maliyetini düşürmekten ve sandığa ulaşmalarını kolaylaştırmaktan geçiyor.
Çarkoğlu, “Büyükşehirlerde tek tek sandığa gitmeyen seçmenlerin kim olduğunu araştırmaları ve gidip onları ikna etmeye çalışmaları lazım” diyor.
‘PARTİLERİN LOKAL ÖRGÜTLERİ MESKEN EV DOLAŞMALI’
Çarkoğlu’nun bir başka tavsiyesi de partilerin sandığa gitmekte zorlanan yaşlılara yardım etmek için faaliyet yürütmesi:
“Bunlar mahalle örgütleri tarafından tespit edilebilir. Bu seçimde her partinin mahallî örgütlerinin konut ev dolaşıp ‘Sandığa gidecek misin, gitmene yardım edelim mi’ diye sorması gerekiyor.
“Burada tertibi kuvvetli olan parti kazanır. Kuvvetli olan parti de AK Parti’dir açıkçası. Onlar muhtaçlığı olan herkesi ellerinden tutup sandığa götürebilirler. Lakin öteki partilerin bunları yapacak gücü var mı, emin değilim.”
Yorum Yok