25 Ekim 2022’de Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) California Körfez Bölgesi’nde 5,1 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi. Bölge genelinde zelzelesi hissedenler ABD Jeoloji Araştırmaları kurumuna (USGS) bildirim yağdırmıştı. Rastgele bir hasar yoktu fakat zelzele bir öbür açıdan kıymetliydi: Bölgedeki birçok kişinin cep telefonlarına sarsıntı başlamadan evvel ikaz gitmişti.
Daha da değerlisi, bu telefonların birçoğu zelzelenin tespit edilmesine de yardımcı oldu.
Google, zelzele sarsıntıları başlamadan birkaç saniye evvel kullanıcılara bildirim gönderen bir erken ikaz sistemi geliştirmek için USGS ve California’daki birtakım üniversitelerdeki akademisyenlerle birlikte çalışıyor.
Birkaç saniye kısa bir ihtar penceresi olsa da zelzeleye maruz kalanların bir masanın yahut sıranın altına saklanması için kâfi olabilir. Bunun yanında trenleri yavaşlatmak, uçakların kalkışını yahut inişini durdurmak ve arabaların köprülere yahut tünellere girmesini engellemek için kâfi vakit sağlayabilir. Bu türlü bir sistemin bu nedenle daha güçlü sarsıntılarda hayat kurtarabileceği düşünülüyor.
ShakeAlert sistemi iki kaynaktan gelen bilgileri kullanıyor. Sistem, USGS, California Teknoloji Enstitüsü ve California Berkeley Üniversitesi ile eyalet idaresinin eyalet genelinde kurduğu 700 sismometreden (yer sarsıntılarını tespit eden cihazlar) oluşan bir ağı kullanıyor.
ABD’nin Oregon ve Washington eyaletlerindeki sismometreler de ShakeAlert olarak bilinen erken ikaz sistemini besliyor.
Ancak Google, insanların telefonlarını kullanarak dünyanın en büyük zelzele algılama ağını da oluşturmak istiyor.
Google’ın Android işletim sistemiyle çalışan akıllı telefonların birçoklarında, telefonun hareket ettiğini algılayan ivmeölçerler bulunuyor.
Bunlar genel olarak telefonun çevrildiğini algılaması ve dikeyden yatay moda geçmesini sağlamak için kullanılıyor. Ayrıyeten Google’ın telefonlarında şurası gelen fitness uygulamasındaki adım sayımı özelliğinde de bundan faydalanılıyor.
Getty Images Sistem, binlerce hatta milyonlarca başka Android telefondan gelen dataları birleştiriyor. Ancak bu sensörler şaşırtan derecede hassas oldukları için küçük bir sismometre üzere davranabiliyor.
Google, aygıtlarının bir sarsıntının Birincil (P) dalgalarının titreşimlerini alması durumunda, kullanıcıların telefonlarının otomatik olarak Android Zelzele İkaz Sistemine bilgi göndermesine müsaade veren bir fonksiyon tanıttı.
Sistem, binlerce hatta milyonlarca öbür telefondan gelen dataları birleştirerek, bir sarsıntının olup olmadığını ve nerede olduğunu hesaplayabiliyor. Daha sonra sismik dalgaların ulaşması beklenen görülen bölgedeki telefonlara ikaz göndererek erken ihtar verebiliyor.
Radyo sinyalleri sismik dalgalardan daha süratli hareket ettiğinden, ikazlar merkez üssünden uzaktaki alanlara sarsıntı başlamadan evvel gönderilebilir.
Android’de yazılım mühendisi Marc Stogaitis bunu şöyle açıklıyor: “Aslında ışık suratını (bu kabaca bir telefondan yayılan sinyallerin seyahat hızıdır) sarsıntı süratiyle yarıştırıyoruz. Ve şanslıyız ki ışık çok daha hızlı!”
Getty Images Birkaç saniye araçların köprü ya da tünellere girmesini önlemek için kâfi olabilir. Verilerin birden fazla kitle kaynaklı olarak sağlandığında teknolojinin değerli sismometre ağlarının olmadığı erişimi güç alanlarda zelzeleleri tespit etme mümkünlüğünü güçlendirdiği savunuluyor.
Bu, dünyanın daha fakir bölgelerinde erken zelzele uyarısı verme mümkünlüğünü artırabilir.
Google mühendisleri Ekim 2022’de, San Francisco Körfez Bölgesi’ndeki telefonların, sismik dalgalar merkez üssünden dışarı yanlışsız hareket ederken zelzele algılama sinyallerini yakaladığına şahit oldu.
Sistem şu anda bu sarsıntıları tertipli olarak topluyor. Son olarak, 4 Nisan 2023’te California, Tres Pinos yakınlarında meydana gelen 4,5 büyüklüğündeki bir sarsıntı ShakeAlert sistemi tarafından tespit edildi ve bölgedekilerin cep telefonlarına bildiri gönderilmesini tetikledi.
Günde ortalama 100 kadar küçük sarsıntının yaşandığı California’da zelzelelerin birçok hissedilmiyor. Bununla birlikte, yılda büyüklüğü 4’ün üzerinde yaklaşık 15-20 adet zelzele yaşanıyor.
Dünya genelinde kullanımda olduğu iddia edilen 16 milyar cep telefonundan üç milyardan fazlası Android tabanlı. Zelzele İkaz Sistemi şu anda sarsıntıların görüldüğü 90’dan fazla ülkede mevcut.
Ancak, bilhassa az sayıda telefon kullanıcısının bulunduğu bölgelerde; denizde meydana gelen ve tsunamileri tetikleyebilecek sarsıntılarda sistemin kullanımı hudutlu olabiliyor.
Birkaç saniye öncesinde ikaz verilmesine yardımcı olsa da, zelzeleleri gerçekleşmeden evvel varsayım etmek, kıymetli bir zorluk olmaya devam ediyor.
Yorum Yok