Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Genel Lideri Sencer Solakoğlu, turizm döneminin başlamasıyla et ve sütte fiyatların çok orantısız formda yükseleceğini vurgulayarak “Bu bölüm artık büyük bir çıkmaza girdi. Yeni gelecek hükümet kucağında saatli bomba bulacak” dedi.
Türkiye’nin hayvan açığını kapatmak için birinci kademede 15 milyar dolarlık ithalat yapılması gerektiğini belirten Solakoğlu ile et ve süt dalını konuştuk.
KAPASİTE YÜZDE 25’E DÜŞTÜ
- Et ve sütte fiyatlar ne oldu da bu kadar yükseldi?
Son 4 yıldır süt fiyatları besin enflasyonunun düşürülmesi için aşağıda tutuluyor. Uzun vakittir üretici etten ve sütten para kazanmıyor. Buradaki sorun şöyle: Anaç hayvan süt veren inektir. Süt para etmediği için daha gaddarca ve olağanın ötesinde kısma gidiyor. 4 yıldır süt fiyatları üzerinde yapılan baskı nedeniyle süt inekçiliğinden para kazanılmaması ineklerin hamile bırakılmayıp kesite gönderilmesine sebep oldu. 2022 yılında bilhassa darbe çok ağır oldu. Artık bir süt üreticisi ürettiği her 1 litre sütten 2 liraya yakın ziyan eder duruma geldi. Köylerde hayvan mevcudu çok düştü. Hem dişi hem besilik hayvan girişi minimuma indi.
Üretici etten de ziyan ettiği için büyük endüstriyel işletmeler de aile çiftlikleri de artık yavru alıp beslememeye başladı. Büyük işletmelerde damların kullanılma kapasitesi yüzde 25’lere, aile işletmelerinde yüzde 50’nin altına düştü. Artık mezbahalar hayvan bulamaz oldular.
- Üretim düşerken tüketim ne durumda?
Ne yazık ki harikulade bir düşüş oldu. Hayvan sayısındaki düşüş, tüketimdeki düşüşten daha yüksek oldu. Tüketim düşmesine karşın fiyatlar arttı.
- Şimdi ne olacak?
Şimdi yeni bir kriz kapıda. Et fiyatı çok yüksek seyrediyor. Geçen yıl düşük seyretmesine karşın inekler kesildi. Artık et fiyatları yüksek seyrediyor yeniden kesiliyor. Bir inek kesildiği vakit yaklaşık 300 kilo kemikli et üretir. Kilosu 200 TL ortalamadan satıldığında 60 bin TL topluyor çiftçi. Faiz oranlarının yüzde 30 olduğu yerde çiftçi ineği kestiğinde ve bunu faize koyduğunda yılda 20 bin TL kazanabilir. Öbür taraftan 12 liraya kadar çıkan çiğ sütün litresi 10 liraya kadar düştü. Çiftçi yüzde 20 kayıpta. Artık çiftçi şunu hesaplıyor “İneği beslesem litresinde 1 lira kazansam en fazla yılda 10 bin TL kazanırım” diyor. Ayrıyeten yem ve çekeceği eziyet var riske almıyor ve ineği kesite gönderiyor.
TELAFİSİ OLMAYACAK
- Böyle giderse elde hayvan kalmayacak…
Artık son kalan inekler, damızlıklar kesiliyor. Bu tekrar peşinde yeni bir et krizini tetikleyecek. Bunun telafisi de mümkün değil. Artık et ithalatında 500 bin hayvan için iktidar düğmeye bastı. Bunun için Türkiye’nin bulması gereken finansman 600 milyon dolar. Bu kur üzerinde de önemli baskı yapar. Bunun üzerinde damızlık ve kasaplık hayvan koyduğunuzda 1.5-2 milyar dolar mertebesinde acil döviz muhtaçlığı ortaya çıkarıyor. Şu anda Bursa’da damızlık için 5 bin adetlik talep var. Üretici güya et fiyatları yüksek ithalat ucuzmuş üzere düşünüyor. Elindeki hayvanları satıp ithal edip yerine koyarım diyor. Bu da her hayvan için 3 bin 500 dolar demek. Kesilen hayvan açığını kapatmak için birinci kademede 15 milyar dolarlık ithalat yapılması lazım. Türkiye’de tüketilen yemin yüzde 50’si ithal. Bu makûs bir sarmal. Şu anda yaşadığımız et krizinin haricinde yeni bir krize de taban hazırlıyoruz. Süt fiyatlarına çok önemli ve acil artırım yapılmadığı taktirde et fiyatları süratli biçimde artacak.
- Ne kadarlık artırım olmalı süte?
13 liranın altında olmamalı. Bunu yapmadığınız vakit ete gelecek artırım sütün katbekat üstünde olacaktır.
2 MİLYON ANAÇ KESİLDİ
- Diyelim ki süt artırımı olmadı ette fiyat nereye masraf?
Şu anda kıymanın kilosu 360-380 liralarda bu en geç haziran temmuz ayı içinde 450-480 lirayı görecek birinci kademede. Kolay kolay da düşmeyecektir.
- Öyleyse et sofralardan büsbütün çıkacak?
Tam da bunu söylüyorum. Sütün fiyatını artırmadığınız vakit yurtdışından hayvana talebi artırıyorsunuz. Bizim besi hayvanı değil damızlık ithalatı yapmamız lazım. Damızlık hayvan ithalatıyla 20 ay sonra et krizi de süt krizi de tahlile kavuşabilir. Devletin yapacağı bir sübvansiyonla fiyatlar sabitlenebilir. Sütte tekrar bir kriz olmaması için devlet takviye olmalı.
- Belli ki şu anda ineği sağmak yerine kesmek daha kârlı?
Kesinlikle kesmek daha avantajlı. Hesaplamamıza nazaran yaklaşık son 1.5 yıl içinde 2 milyon anaç hayvan bölümü var. Türkiye et tüketiminde şu anda tüketimde taban noktaya ulaşmış durumda.
15 MİLYAR DOLAR LAZIM
- Ne kadarlık tüketim düşüşü var?
Yüzde 50 düşüş var. Bundan evvel 1 milyon hayvan kesildiğinde bunun Türkiye’ye maliyeti 9.2 milyon dolar olmuştu. Bu kriz aşağı üst bunun iki misline denk geliyor. Biz en az 15 milyar dolarlık telafi bütçesi gerektiğini hesap ediyoruz.
KASAP REYONUNDA ET BULUNAMAYACAK
- Üretim bu formülle devam ederse kıtlık da olur diyorsunuz…
Kıtlık zati var. Şayet gidip rafta et eseri alamıyorsanız sizin meskende kıtlık var demektir. Eski tüketim alışkanlıklarımıza dönersek kasap reyonlarında et bulamayacağız.
- Bu işi bırakan çiftçi sayısı muhakkak mi?
Kimse bir sayım yapmıyor. TÜSEDAD olarak etrafımızdaki çiftliklerden üyelerimizden öğrendiğimize nazaran yalnızca geçen yıl 2 bin tane orta ve büyük uzunluk çiftlik kapandı. Bizim üye sayımız 4 binin üzerindeyken 1280’e kadar düştü.
- Bu işin tekrar yapılabilmesi için nasıl bir planlama lazım?
Temel besin eserlerinde planlı üretim çok değerli. Evvel mevcudun sayımı yapılmalı. Bir lisanslama sisteminin gelmesi gerekiyor. Her önüne gelen çiftlik açmamalı, var olan küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi gerekiyor. Arz ve talebi istikrarda tutan bir sistem devreye konmalı. Gençleri köye döndürecek yapılar kurulmalı.
ÜRETİM DÜŞÜŞÜ SAATLİ BOMBA
- Deprem bölgesinde şu anda durum nasıl?
Net sayım yapılmadığı için kimse net olarak o bölgede kaç hayvanın mezbahaya gittiğini bilmiyor. Önümüzde günlerde bu da baskıya sebep olacak. Turizm dönemiyle birlikte süt eserlerine yüksek talep gelmeye başladığı vakit burada ne kadar büyük açık içerisinde olduğumuzu göreceğiz. Yeni gelen hükümet bu alanda kucağında çok büyük saatli bomba bulacak.
- Maliyetler ne kadar arttı?
Geçen hafta yeme yüzde 10 civarında yeni bir artırım geldi. Önemli bir maliyet baskısı var. Turizm döneminin başlamasıyla et ve sütte fiyatların çok orantısız formda yükselmesini göreceğiz.
- Seçimlerden sonra size Tarım Bakanlığı için teklif gelse ne dersiniz?
Ülkeye hizmet etmek için hiç kimse buna hayır demez. Fakat ister misiniz diye sorarsanız hayır mutlaka istemem. Şu anda çok ağır şartlarda çok berbat bir tablo ile karşı karşıyayız.
Yorum Yok